1. Khái niệm về đái tháo đường
Đái tháo đường là bệnh rối loạn chuyển hóa không đồng nhất, có đặc điểm tăng glucose huyết tương do khiếm khuyết về tiết insulin, về tác động của insulin hoặc cả hai. Theo Hội Nội tiết Hoa Kỳ (Endocrine Society) đái tháo đường thai kỳ là tình trạng liên quan đến tăng glucose huyết tương của mẹ và làm tăng nguy cơ các kết cục sản khoa bất lợi.
Tại Việt Nam, theo các nghiên cứu cho thấy tỷ lệ đái tháo đường thai kỳ có xu hướng ngày càng tăng, trong một số nghiên cứu tại các vùng miền khác nhau, tỷ lệ này tăng nhanh từ 3,9% vào năm 2004 đến 20,3% năm 2012 và 20,9% năm 2017.
2. Các đối tượng có nguy cơ dễ mắc đái tháo đường thai kỳ
– Thừa cân hay béo phì: Ở người thừa cân hay béo phì có tình trạng kháng insulin và tăng tiết insulin gây rối loạn chuyển hóa glucose.
– Tiền sử gia đình: Tiền sử gia đình có người đái tháo đường thế hệ thứ nhất là một trong những yếu tố nguy cơ cao của đái tháo đường thai kỳ, chiếm 50 – 60% so với nhóm tiền sử gia đình không có người đái tháo đường.
– Tiền sử sinh con to: Cân nặng trẻ sơ sinh to ≥ 4000 gam vừa là hậu quả của đái tháo đường thai kỳ, vừa là yếu tố nguy cơ cho mẹ ở những lần mang thai sau.
– Tiền sử bất thường về dung nạp glucose: Đây là yếu tố nguy cơ cao đối với đái tháo đường thai kỳ, đa số người có tiền sử rối loạn dung nạp glucose thì khi có thai đều bị đái tháo đường thai kỳ.
– Glucose niệu dương tính: Cũng là yếu tố nguy cơ cao đối với đái tháo đường thai kỳ. Tuy nhiên, có khoảng 10 – 15% thai phụ có glucose niệu dương tính mà không phải do mắc đái tháo đường thai kỳ.
– Tuổi mang thai: Theo nhiều nghiên cứu, khi phụ nữ lớn hơn 35 tuổi mang thai thì nguy cơ đái tháo đường thai kỳ tăng cao hơn.
– Tiền sử sản khoa bất thường: Thai chết lưu không rõ nguyên nhân, con bị dị tật bẩm sinh, tiền sản giật, sinh non.
– Hội chứng buồng trứng đa nang.
– Tăng huyết áp (>=140/90 mmHg hay đang điều trị thuốc hạ huyết áp)
– Rối loạn lipid máu
3. Các biến chứng đối với mẹ và thai nhi nếu mẹ mắc đái tháo đường thai kỳ không được điều trị
Biến chứng đối với mẹ:
– Tăng huyết áp: Thai phụ đái tháo đường thai kỳ dễ bị tăng huyết áp hơn các thai phụ bình thường. Tăng huyết áp trong thai kỳ có thể gây ra nhiều biến chứng cho mẹ và thai nhi như: tiền sản giật, sản giật, tai biến mạch máu não, suy gan, suy thận, thai chậm phát triển trong tử cung, sinh non và tăng tỷ lệ chết chu sinh.
– Sinh non: Thai phụ bị đái tháo đường thai kỳ làm tăng nguy cơ sinh non so với các thai phụ không bị đái tháo đường thai kỳ. Tỷ lệ sinh non ở phụ nữ đái tháo đường thai kỳ là 26%, trong khi ở nhóm thai phụ bình thường là 9,7%.
– Đa ối: Tình trạng đa ối hay gặp ở thai phụ có đái tháo đường thai kỳ, tỷ lệ cao gấp 4 lần so với các thai phụ bình thường. Đa ối những tháng cuối gây ảnh hưởng về sức khỏe của các mẹ bầu như: khó thở, tăng nguy cơ vỡ ối non, sa dây rau
– Sẩy thai và thai lưu: Thai phụ mắc đái tháo đường thai kỳ tăng nguy cơ sẩy thai tự nhiên, các thai phụ bị sẩy thai liên tiếp cần phải được kiểm tra glucose huyết một cách thường quy.
– Nhiễm khuẩn niệu: Thai phụ mắc đái tháo đường thai kỳ nếu kiểm soát glucose huyết tương không tốt càng tăng nguy cơ nhiễm khuẩn niệu.
– Biến chứng cấp: Hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu hoặc hôn mê do nhiễm Cetone ở thai phụ.
– Ảnh hưởng về lâu dài: Nhiều nghiên cứu nhận thấy rằng, các phụ nữ có tiền sử đái tháo đường thai kỳ có nguy cơ cao diễn tiến thành đái tháo đường týp 2 trong tương lai. Có khoảng 17% đến 63% các phụ nữ đái tháo đường thai kỳ sẽ bị đái tháo đường týp 2 trong thời gian 5 năm đến 16 năm sau sinh.
Đối với thai nhi và trẻ sơ sinh:
– Tăng trưởng quá mức và thai to: Thai nhi có cân nặng lớn làm tăng nguy cơ sang chấn khi sinh thường hoặc tăng tỷ lệ mẹ phải sinh mổ.
– Hạ glucose huyết tương và các bệnh lý chuyển hóa ở trẻ sơ sinh: Mẹ mắc đái tháo đường thai kỳ làm tăng nguy cơ hạ đường huyết và mắc các bệnh rối loạn chuyển hóa cho trẻ sau sinh.
– Bệnh lý đường hô hấp: Hội chứng nguy kịch hô hấp sau sinh
– Dị tật bẩm sinh: ở thời điểm thụ thai của người mẹ bị mắc bệnh đái tháo đường, nếu lượng glucose huyết tương không được kiểm soát tốt thì tỷ lệ dị tật bẩm sinh của trẻ sơ sinh sẽ rất cao từ 8 – 13%, gấp 2 – 4 lần nhóm không bị đái tháo đường.
– Tử vong ngay sau sinh: Có bằng chứng cho thấy tăng glucose huyết tương mạn tính ở cơ thể mẹ giai đoạn từ 3 – 6 tuần cuối của thai kỳ dẫn đến tăng sử dụng glucose ở thai nhi, xuất hiện tình trạng thiếu oxy ở thai nhi, tăng tình trạng toan máu của thai là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp gây chết thai.
– Tăng hồng cầu: Là một tình trạng thường gặp ở trẻ sơ sinh của các thai phụ có đái tháo đường thai kỳ
– Vàng da sơ sinh: Tăng hủy hemoglobin dẫn đến tăng bilirubin huyết tương gây vàng da sơ sinh, xảy ra khoảng 25% ở các thai phụ có đái tháo đường thai kỳ.
– Các ảnh hưởng lâu dài: Gia tăng tần suất trẻ béo phì, khi lớn trẻ sớm bị mắc bệnh đái tháo đường týp 2, rối loạn tâm thần – vận động. Trẻ sinh ra từ các bà mẹ bị đái tháo đường thai kỳ có nguy cơ đái tháo đường và tiền đái tháo đường tăng gấp 8 lần khi đến 19 đến 27 tuổi.
4. Làm thế nào để phát hiện đái tháo đường thai kỳ?
– Nhóm thai phụ nguy cơ thấp: xét nghiệm sàng lọc ở tuần 24-28 tuần.
Nhóm thai phụ có nguy cơ cao cần được xét nghiệm glucose huyết tương tĩnh mạch lúc đói (nhịn ăn ít nhất 8 giờ trước xét nghiệm) hoặc bất kỳ ngay trong lần khám thai đầu tiên.
Mẹ mắc đái tháo đường thai kỳ có sinh thường được không?
Trong lúc chuyển dạ: nếu đường huyết mẹ ổn định, cân nặng thai nhi không quá to sản phụ vẫn có thể theo dõi sinh thường. Đối với những trường hợp bác sĩ tiên lượng khả năng sinh thường khó khăn, mẹ sẽ được tư vấn để sinh mổ. Bệnh viện đa khoa Quang Thành đã và đang triển khai sàng lọc, điều trị đái tháo đường thai kì thường xuyên, và là một trong những địa chỉ tin cậy cho người dân trong và ngoài khu vực.
Mẹ bầu đến khám thai tại bệnh viện đa khoa Quang Thành sẽ được tư vấn sàng lọc tiểu đường thai kì từ tuần 24-28, những trường hợp có nguy cơ cao sẽ được tư vấn sàng lọc sớm hơn. Nếu mẹ có kết quả chỉ số đường huyết tăng cao, mẹ bầu cần được điều chỉnh chế độ ăn và theo dõi thường xuyên để có chế độ điều trị hợp lí, tránh các ảnh hưởng nguy hiểm cho mẹ bầu và thai nhi.
Mẹ bầu nào còn muốn được tư vấn thêm về đái tháo đường thai kỳ hãy nhắn tin hoặc gọi điện để được bác sĩ tư vấn nhé. Đến với bệnh viện đa khoa Quang Thành, mẹ bầu hoàn toàn yên tâm trải nghiệm đầy đủ các dịch vụ cho mẹ và bé.
